16 Kunstenaars uit Brabant
500 jaar Bouvigne
700 jaar beeldhouwkunst
A.r.t.-galerie
Alexander Schabracq
Alexej Von Jawlensky
Amerika
Andy Warhol
Anne Roorda
Arie de Groot
Auke de Vries
BOA
Bart van Hoek
Beelden in het Tongerlohuys
Birgitt van Bracht en Jan Vaes
Breda Fotografica
Carolein Smit
Cees van Gastel
Charles Clough
Charlotte van Pallandt
Crossing Over Changing Places
Cultureel Gekleurd
De Loods
De eigen tijd
Diana Rattray
Edwin Janssen
Edy de Wilde
Filia den Hollander
Frank Van den Broeck
Franse kunst
Franz Immoos
Galerie De Verbeelding
Galerie Kokon
Galerie Liesbeth Lips
George Steinmann
Ger Dekkers
Germinations
Gert Rietveld
Hans Klein Hofmeijer
Hans Mutsers
Helen Vergouwen
Jaap de Vries 2
Jack Poell
Jeff Wall
Joelle Tuerlinckx
Johan Claassen
John Baldessari
John van Gils
Jos Dirix
Karel Goudsblom
KunstRAI
MUHKA
Man Ray
Marijke Hooghwinkel
Martin van Vreden
Maud Verbruggen
Michael Ryan
NBKS
NBKS fotowerk
Nigel Kent
Orna Wertman
Paladino
Panamarenko
Park Middelheim
Paul Beckers
Peter Oosterbos
Philippe Cazal
Pjotr Mueller
Portretten uit de 17e eeuw
Quintijn van Eyk
Remko Schultheiss en Roel QoQo
Rene Magritte
Renee Rohr
Roman Cieslewicz
Roni Horn
Rotterdam in de jaren zestig
Simcha Roodenburg
Sjef Voets
St.-Joost
Teunn Nijkamp
Tom Molenaars
Tvadar Csontvary
Varia
Veronica Hustinx
Watt
Wereld op zolder
Willy Looyen
Wolfgang Laib
Wolfslaar
Zomer in Boymans
|
Grafiek uit Amerika
Amerikaanse kunst is vitaal. Uiteraard net zo vitaal als de gemeleerde
en ingewikkelde samenleving waar zij onverbrekelijk deel van uitmaakt.
In een land met zo'n uitgestrekte bandbreedte aan etnische,
economische, sociale, culturele verschijningsvormen is veel meer
tegelijkertijd mogelijk dan waar ook. Posities staan voortdurend bloot
aan verandering en daarmee ook de grenzen waarbinnen de dingen zich
manifesteren. Zeker geldt dat de beeldende kunst in dat land. Die
waarneming is de eerste verrassing van de presentatie Crossing Over
Changing Places in De Beyerd in Breda. De hoge-drukpan die Amerika
sociaal-cultureel is, wordt weerspiegeld in de kunst. Het gaat in De
Beyerd om grafiek en werk op papier, nu eens niet gemaakt door
grafici-van-huis-uit in de teruggetrokkenheid van hun atelier. De
ongeveer tachtig bladen zijn produkten van zogenaamde printshops waar
de eigensoortige geaardheden van drukker, papiermaker en kunstenaars
samenvallen in soms heel verrassende druksels. Wat het meest opvalt
is die typisch Amerikaanse "open mind" die zich van geen grens of
conventie iets aantrekt.
Meestal ook in letterlijke zin. In veel werk van de 46 deelnemende
Amerikanse kunstenaars speelt de diversiteit aan etnische herkomst een
belangrijke rol. Yong Soon Min is een artieste uit Zuid-Korea (1953)
die in installaties en collages de beleving van haar Amerikaanse leven
aan de orde stelt. Afkomst, identiteit en integratie zijn centrale
thema's in haar werk. In haar "Talking Herstory", een gemengde
techniek van litho, foto en geplakte stukjes papier, herschikt ze de
grenzen van haar wereldbeeld. Zij schuift haar mineure, particuliere
geschiedenis in de vorm van familiekiekjes in de majeure
wereldgeschiedenis die iedereen kent: gelithografeerde foto's van
Stalin, Roosevelt en Churchill op Jalta enz. Die grenzeloze identiteit
maakt Ken Chu (Hong Kong, 1953) duidelijk in een vorm die op deze
presentatie veel voorkomt, die van de "silkscreen"İtechniek. Een maas
wordt, in zijn geval, over een stuk glas gespannen. Inkt wordt door
de openingen van het maas geduwd dat ook plaatselijk kan worden
afgedekt. Zo ontstaat een voorstelling in elke gewenste kleur. Chu
stelt het geweld, de raciale en sexuele discriminatie, het dilemma
tussen opgaan in de Amerikaanse cultuur of trouw blijven aan de eigen
roots, aan de orde. In zijn bijdrage toont hij een Aziatisch-Amerikaanse man,
in bijna blote staat. De figuur is gedrukt op glas
en op een tweede glas dat er voor gemonteerd is, heeft hij enkel de
contourlijnen van hoofd en slip in andere kleur gedrukt. Zo ontstaat
een dubbelheid die zichtbaar wordt als de kijker de ogen langs het
object beweegt.
Niet alle grafiekbladen hebben die hevige maatschappelijke
betrokkenheid. Uit de printshop in Philadelphia komen druksels die
grafisch heel bijzonder zijn omdat het abstracte beeld zijn betekenis
mede ontleent aan de toegepaste techniek. Robert Cumming maakt drie-kleurenlitho's
met voorstellingen die geinspireerd zijn op vormen uit
de granietgroeven in Vermont. Maar die schimmige vormen gaan schuil
achter lijnen die het beeld tot raadsel maken. Een vergelijkbare
raadselachtigheid treffen we aan in de zeer esthetische objecten van
Winifred Lutz. Het is alsof van de museumwand ongelijke paren ogen je
aankijken. Haar werk is vooral een produkt van papierkunst en
monoprint. Zo'n samenwerking als die in de Amerikaanse printshops is op zich al
een daad van vitaliteit. Een creatieve ontmoeting van het beeld (de
kunstenaar), de techniek (de drukker) en het materiaal (de
papiermaker). Niet gesnoerd in een commerciele binding waar tijd,
plaats en dus geld het voor het zeggen hebben. Maar een open
werkverband dat eerst en vooral bedoelt een open experiment te zijn.
Dat wil in ieder geval zeggen afzien van wat bekend en gebruikelijk
is. En gebruikelijk is het in de kunstwereld niet om als kunstenaars
samen te werken aan een beeld, elkaar te beinvloeden of te
bekritiseren. Zo'n Amerikaanse workshop levert duidelijk iets nieuws
op en iets eigens. De grafiek die in De Beyerd te zien is, is
afkomstig van verschillende workshops aan de oostkant van de U.S.A.
en de werken zijn ook naar die herkomst gegroepeerd. Dat maakt dat wat
moeilijk concreet definieerbaar is, ineens zichtbaar. Er is een
differentiatie naar stijl, techniek, thematiek per plek waar het werk
tot stand is gekomen. Maar even zo belangrijk is de vaststelling dat
vanonder welke pers het werk ook afkomstig is, de direkte
maatschappelijke betrokkenheid vrijwel overal aanwezig is. De
Amerikaanse samenlevig is een heftig chemischİcultureel proces dat
nooit ophoudt. En de beeldende kunst gist dus even hard. Ze toont dat
bovendien met een drift en een rauwe gretigheid. In vergelijking
daarmee hangt in de Nederlandse kunstwereld de opwindende stilte van
een graftombe.
In Nederland zijn samenwerkingsverbanden als die in de Amerikaanse
printshops nagenoeg onbekend. Wij hebben uitstekende drukkers zoals
Rento Brattinga van de Amsterdamse Steendrukerij waar grafische
kunstenaars graag hun bladen laten drukken. Herkenbaar is de
zorgvuldigheid en kwaliteit van zijn drukkershand. Maar verder dan een
vorm van (noodzakelijke) technische samenwerking gaat dit niet.
Beeldende kunstenaars zijn eenlingen die, bijna schuw, zich artistiek
aan geen enkele kruisbestuiving bloot stellen. Op schilderkunstig
terrein bestaat er wel zoiets als artistieke uitwisseling. Schilders
met een vergelijkbare stijlopvatting, of met een gemeenschappelijke
bron waar men zich aan laaft. Dat gaat naar Nederlandse kunstzeden al
ver, zo ver dat men dat al gauw en gretig als een groep of stroming
wil zien. Wat dat dan ook moge zijn. Zelfs een vaste waarde in de
moderne kunstgeschiedenis als Cobra, toch een gezelschap gelijkgezinde
vernieuwers begin jaren '50, blijkt veel minder cooperatief te hebben
gewerkt dan de mythe wil doen verstaan. Nederlandse kunstenaars zijn
koning in hun eigen rijk.
Daarom is een werkplaats als De Fabriek in Eindhoven al zo bijzonder.
In een grote hal staan lithopersen ter beschikking van geinteresseerde
kunstenaars die daar hun eigen prenten kunnen drukken. De aanwezigheid
van andere kunstenaars levert praktische aanwijzingen en
vriendschappelijke handİen spandiensten op. En dat is het wel. Van
kritisch en creatief samenwerken aan hetzelfde beeld en dezelfde
techniek is toch geen sprake.
Het zijn niet alleen druksels die de aandacht trekken in De Beyerd.
De grote zaal is in beslag genoemen door het bijzondere werk op papier
dat komt uit de workshop Pyramid Atlantic in Riverdale, Maryland. De
formaten overstijgen de beperkingen van wat met een drukpers mogelijk
is. Het resultaat is een schitterende zaal vol schilderkunst op
papier. Tom Nakashima is een schilder voor wie solitair schilderen een
ritueel en het atelier bijgevolg een heiligdom is, een plaats met een
uiterste graad aan privacy. Zijn ego heeft hij dus op de drempel van
deze workshop moeten achter laten om samen te werken met meester
papiermaker Helen Frederick. Het resultaat is iets bijzonders. Veel
van de kunstenaars in deze zaal schilderen op nat, ongeperst papier
met gekleurde pulp die met knijpflessen of air brush wordt opgebracht.
Zo ontstaat opdikkend papier dat als materiaal apart de aandacht
vraagt. Het is alsof de voorstelling rechtstreeks uit het natte papier
geboren wordt. Een andere manier van kijken. Voor heel de
tentoonstelling Crossing Over Changing Places geldt trouwens dat hoe
meer je ervan ziet, hoe boeiender het is.
De Beyerd, Boschstraat 22, Breda; tot 20 februari, op maandag en
op nieuwjaarsdag gesloten
|