Adriaan Seelen Alex Kiefmeijer Anish Kapoor Ben Hoezen Birgitt van Bracht 2 Boymans-van Beuningen Cady Noland Carel Visser Caro Chassetheater Cultureel Gekleurd Dada De Pont De Ringeloor De stadscollectie Desert Tracks Drie vrouwelijke schilders Edy de Wilde Elly Stegeman en Ludo Bekkers Emile van der Kruk Enk de Kramer Eric Hirdes Erik Prins Eugeen van Mieghem Giorgio Morandi Grafiek in het Tongerlohuys Hannema Hans Landsaat Hans Luiken Het portret Het verhalende Huub Bruls Ignatiusziekenhuis Jaap de Vries Jacques van Alphen Jan Andriesse Jeanne Munsterman Jeroen Doorenweerd Jiri Kolar John van Gils Jos Blersch Kars Persoon Klaar van der Lippe Kopper en Van Ham Kunst van Vlaanderen en Spanje Laatmiddeleeuwse prenten Lokaal 01 - 1 Lokaal 01 - 2 Luc Tuymans MUHKA Marijke Fitz Verploegh Martje Verhoeven Matthew Barney Michel van Overbeeke NBKS 1 NBKS 2 Naus en Kleinepier Nederlandse tekeningen 2e helft 19e eeuw Nieuwe beelden Noordbrabants Museum Paul Thek Per Kirkeby Piet Berghs Piet Dieleman Pyke Koch Reinoud van Vught Richard Price Rob Mohlmann Rob Moonens Simon Benson Stadscollectie Breda, deel I Textiel Thierry de Cordier Tina Onna Tom Wesselmann Ton Slits Tongerlohuys Toon Kuypers Torsten Haake-Brandt Un cercle d'amis Voorwaar Wainer Vaccari Walter Swennen Wolfslaar Wouter van Riessen
|
Dit is geen Mondriaan
In De Beyerd brengt de Tsjech van geboorte Jiri Kolar (1914) een
omgekeerde hommage aan het werk van Mondriaan, zo uitvoerig bezongen
in 1994, het Mondriaanjaar. Mondriaan, de canon van de
kunstgeschiedenis van de twintigste eeuw en dus publiek bezit. Iedere
Nederlander heeft nu zo onderhand wel een beeld van dat werk, een
clichebeeld waarschijnlijk dat geen verdieping meer vraagt. Maar of
dat zo betrouwbaar is ? Jiri Kolar stelt in ieder geval die vraag aan
de orde in zijn werk. Hij maakt collages met reprodukties van
Mondriaans schilderijen, hij verknipt die en monteert die over de
reproduktie van een andere heilige uit onze kunstgeschiedenis. Door
Mondriaan heen is bij voorbeeld een werk van de Italiaanse
vroegrenaissancist Giotto te zien. Kolar beoefent een kritische
akrobatiek met de betekenis die wij aan kunst hechten. Wat wij denken
dat een Mondriaan is, is geen Mondriaan: niet alleen omdat het om een
reproduktie gaat, maar ook omdat onze voorstelling ervan niet
betrouwbaar is. Vandaar de ontkenning in de titel van de
tentoonstelling: "Dit is geen Mondriaan." Maar die ontkenning wordt
weer ongedaan gemaakt door de diakritische haken eromheen. Is het dan
ineens wel een Mondriaan ? Nee, maar wellicht is het beeld dat wij
ervan hebben aan herziening toe.
Wat Jiri Kolar met het werk van enkele groten uit de kunst doet, is
vergelijkbaar met wat experimentele dichters uit de jaren '20 en '30
deden met het woord. Dichters als Apollinaire en in Vlaanderen Paul
van Ostaijen tilden het Woord uit de vertrouwde grammatica, isoleerden
het van het zinsverband zodat de bekende, vaste betekenis verloren
ging teneinde nieuwe en onverwachte betekenissen mogelijk te maken.
Maar vooral manipuleerden ze het beeld dat wij bij een woord hebben.
Het woord staat voor de voorstelling die wij van de werkelijkheid
maken. En als wij de dingen eenmaal benoemd hebben, vragen we ons niet
meer af of die benoeming in taal wel helemaal correct is. Sterker nog,
door de tijd heen worden woorden steeds minder nauwkeurig.
Beelden hebben te lijden onder een zelfde soort erosie. De Mona Lisa
van Da Vinci is zo'n gouden standaard uit onze cultuur. Iedereen wordt
geacht het schilderij te kennen, veel minder mensen hebben het ook
daadwerkelijk gezien, maar de betekenis is voor ons vast en vertrouwd.
Da Vinci bedoelde er uiteraard dat mee wat wij er in denken te zien.
Op twijfel staat de doodstraf. Tot de Dadaist Marcel Duchamp een
reproduktie de wereld in stuurde van Mona Lisa waarop hij haar van een
verdienstelijke snor had voorzien. Verontwaardiging alom, want blijf
met je fikken van ons culturele heiligdom af. Maar ineens worden wij
gedwongen na te denken over zo'n beeld, wordt de vanzelfsprekendheid
aangetast. Zo'n cultureel reinigingsproces wacht de bezoeker van Jiri
Kolar in De Beyerd.
[Dit is geen Mondriaan] tot 20 februari in De Beyerd, Boschstraat
22, Breda.
|