Adriaan Seelen
Alex Kiefmeijer
Anish Kapoor
Ben Hoezen
Birgitt van Bracht 2
Boymans-van Beuningen
Cady Noland
Carel Visser
Caro
Chassetheater
Cultureel Gekleurd
Dada
De Pont
De Ringeloor
De stadscollectie
Desert Tracks
Drie vrouwelijke schilders
Edy de Wilde
Elly Stegeman en Ludo Bekkers
Emile van der Kruk
Enk de Kramer
Eric Hirdes
Erik Prins
Eugeen van Mieghem
Giorgio Morandi
Grafiek in het Tongerlohuys
Hannema
Hans Landsaat
Hans Luiken
Het portret
Het verhalende
Huub Bruls
Ignatiusziekenhuis
Jaap de Vries
Jacques van Alphen
Jan Andriesse
Jeanne Munsterman
Jeroen Doorenweerd
Jiri Kolar
John van Gils
Jos Blersch
Kars Persoon
Klaar van der Lippe
Kopper en Van Ham
Kunst van Vlaanderen en Spanje
Laatmiddeleeuwse prenten
Lokaal 01 - 1
Lokaal 01 - 2
Luc Tuymans
MUHKA
Marijke Fitz Verploegh
Martje Verhoeven
Matthew Barney
Michel van Overbeeke
NBKS 1
NBKS 2
Naus en Kleinepier
Nederlandse tekeningen 2e helft 19e eeuw
Nieuwe beelden
Noordbrabants Museum
Paul Thek
Per Kirkeby
Piet Berghs
Piet Dieleman
Pyke Koch
Reinoud van Vught
Richard Price
Rob Mohlmann
Rob Moonens
Simon Benson
Stadscollectie Breda, deel I
Textiel
Thierry de Cordier
Tina Onna
Tom Wesselmann
Ton Slits
Tongerlohuys
Toon Kuypers
Torsten Haake-Brandt
Un cercle d'amis
Voorwaar
Wainer Vaccari
Walter Swennen
Wolfslaar
Wouter van Riessen
|
Dit is geen Mondriaan
In De Beyerd brengt de Tsjech van geboorte Jiri Kolar (1914) een
omgekeerde hommage aan het werk van Mondriaan, zo uitvoerig bezongen
in 1994, het Mondriaanjaar. Mondriaan, de canon van de
kunstgeschiedenis van de twintigste eeuw en dus publiek bezit. Iedere
Nederlander heeft nu zo onderhand wel een beeld van dat werk, een
clichebeeld waarschijnlijk dat geen verdieping meer vraagt. Maar of
dat zo betrouwbaar is ? Jiri Kolar stelt in ieder geval die vraag aan
de orde in zijn werk. Hij maakt collages met reprodukties van
Mondriaans schilderijen, hij verknipt die en monteert die over de
reproduktie van een andere heilige uit onze kunstgeschiedenis. Door
Mondriaan heen is bij voorbeeld een werk van de Italiaanse
vroegrenaissancist Giotto te zien. Kolar beoefent een kritische
akrobatiek met de betekenis die wij aan kunst hechten. Wat wij denken
dat een Mondriaan is, is geen Mondriaan: niet alleen omdat het om een
reproduktie gaat, maar ook omdat onze voorstelling ervan niet
betrouwbaar is. Vandaar de ontkenning in de titel van de
tentoonstelling: "Dit is geen Mondriaan." Maar die ontkenning wordt
weer ongedaan gemaakt door de diakritische haken eromheen. Is het dan
ineens wel een Mondriaan ? Nee, maar wellicht is het beeld dat wij
ervan hebben aan herziening toe.
Wat Jiri Kolar met het werk van enkele groten uit de kunst doet, is
vergelijkbaar met wat experimentele dichters uit de jaren '20 en '30
deden met het woord. Dichters als Apollinaire en in Vlaanderen Paul
van Ostaijen tilden het Woord uit de vertrouwde grammatica, isoleerden
het van het zinsverband zodat de bekende, vaste betekenis verloren
ging teneinde nieuwe en onverwachte betekenissen mogelijk te maken.
Maar vooral manipuleerden ze het beeld dat wij bij een woord hebben.
Het woord staat voor de voorstelling die wij van de werkelijkheid
maken. En als wij de dingen eenmaal benoemd hebben, vragen we ons niet
meer af of die benoeming in taal wel helemaal correct is. Sterker nog,
door de tijd heen worden woorden steeds minder nauwkeurig.
Beelden hebben te lijden onder een zelfde soort erosie. De Mona Lisa
van Da Vinci is zo'n gouden standaard uit onze cultuur. Iedereen wordt
geacht het schilderij te kennen, veel minder mensen hebben het ook
daadwerkelijk gezien, maar de betekenis is voor ons vast en vertrouwd.
Da Vinci bedoelde er uiteraard dat mee wat wij er in denken te zien.
Op twijfel staat de doodstraf. Tot de Dadaist Marcel Duchamp een
reproduktie de wereld in stuurde van Mona Lisa waarop hij haar van een
verdienstelijke snor had voorzien. Verontwaardiging alom, want blijf
met je fikken van ons culturele heiligdom af. Maar ineens worden wij
gedwongen na te denken over zo'n beeld, wordt de vanzelfsprekendheid
aangetast. Zo'n cultureel reinigingsproces wacht de bezoeker van Jiri
Kolar in De Beyerd.
[Dit is geen Mondriaan] tot 20 februari in De Beyerd, Boschstraat
22, Breda.
|