Antonietta Peeters
Arie Berkulin
Artis
BOA 1
BOA 2
Beelden in Zoersel
Bernd Lohaus
Buitenmaatse grafiek op de grens
Co van Assema
Colin Lowe
De Verbeelding
De geur van hout
De muze als motor
Dick Fluitsma
Eddy Posthuma de Boer
Eelco Brand
Een ander mensbeeld
Emily Boekhout
Esko Mannikko
Felicien Rops
Franka Beijers en Marc Koreman
Geert van de Camp
Gerrit Sol
Gilbert and George
Grafiek
Guido Geelen
Guillaume Bijl
Hans Greep
Hendrik Nicolaas Werkman
Henk Visch
Het gegeven beeld
Jack Poell
Jacomijn den Engelsen
Jan Dibbets
John Koermeling
Jos Boetzkes
Kunst in Rijen
Lidwien Kraakman
Marc Nagtzaam en Eelco Veenman
Marie-Therese Colen
Martha van Meurs
Mattie Schilders
Miek en Harry Vlamings
Nicolas Dings
Noor de Rooy en Piet Vloemans
Opvattingen van schilderkunst
Otto Egberts
PJ Roggeband
Panamarenko
Paul Haentjes
Paul van der Eerden
Petra Boshart
Rosan Bosch
Ru van Rossem
Ruimte in de kunst
Sal Meijer
Sarah Lucas
Shelter
Simon Woudwijk
Soil and ceil
Surrealisme
Theo Kuijpers
Ton Slits
Tony Cragg
VBBKZN
Wat betreft Japan
Willem Adams
Willem de Kooning
Wouter van Riessen
Zomerbeelden
Zomeropstelling
|
De mannelijke eenzaamheid
Wat zou je moeten fotograferen als je je ten doel stelt een
landstreek in beeld te brengen? Noord-Finland bij voorbeeld
zoals de Finse fotograaf Esko Mannikko doet die zelf in dat
lege noorden geboren is. Je zou je op flora en fauna kunnen
richten, weidse landschappen in beeld brengen, de gang van de
seizoenen volgen met het camera-oog. Mannikko doet iets anders.
Hij fotografeert mensen met wie hij enige tijd op die eenzame
plek heeft samengeleefd. Hij vist, jaagt en drinkt met hen en
als hij hun vertrouwen heeft gewonnen en bijna een van hen is
geworden, drukt hij op de knop van de grootbeeldcamera. Zo
maakt hij portretten in een landschap. In de gedaante van de
geportretteerde wordt de genius loci zichtbaar, de geest van
een plek die onvervreemdbaar daar en nergens anders thuishoort.
Bij de tentoonstelling van 46 foto's van de 36-jarige Mannikko
in De Pont hangt er bij de ingang een minimaal bericht: NoordFinland,
foto's van Esko Mannikko. Al die wachtende mannen,
ieder in zijn eigen desolate omgeving, dat moet zoiets zijn als
de geest van Noord-Finland. Via de omweg van de mens treft
Mannikko de ziel van Noord-Finland.
Er wordt nergens zo veel gewacht als op de foto's van Esko
Mannikko. De mannen zitten op hun stoel, de handen werkloos,
liggen op hun bed, poseren op een bank, luisteren naar de radio,
staan voor hun houten huis, drinken hun bier. Wachten op
niks. Ze worden close in beeld gebracht, Mannikko kent ze en ze
vertrouwen hem, maar verwacht op de foto's geen vertrouwelijkheid:
ze geven niets meer prijs dan wat ze formeel tonen. De
mensen en de dingen lijken hier van gelijke orde. Zonder verschil
in belangrijkheid in beeld gebracht. De schamelheid van
de interieurs zet zich voort in de vervallen, tweedehands
lijstjes waarin Mannikko de foto's op elke tentoonstelling
toont. Deze presentatie is overigens de eerste in Nederland.
Op de foto's komen alleen maar mannen voor. Geen vrouw te bekennen.
Er is een foto waar een meisje op te zien is, samen
gezeten met naar alle waarschijnlijkheid haar broer. Ze lijken
in ieder geval erg op elkaar. Maar dit is nog een meisje en
haar broer is nog een jongen; ze verschillen zo zeer in leeftijd
van alle andere hoofdrolspelers dat ze in zekere zin buiten
het thematische bestek vallen. Deze wereld van Mannikko, de
lege wereld die grenst aan de poolcirkel, wordt bevolkt door
mannen. Voor vrouwen is in hun tijdelijke verblijf geen plaats.
De mannen zijn zo te zien jagers, bosarbeiders, vissers, mensen
in hun natuurlijke, barre omgeving. Ver van comfort en cultuur
en van wat wij Nederlanders gezelligheid noemen. Wat ze precies
doen en zijn, daar kunnen we slechts naar raden. Over dat soort
dingen en over heel veel meer doen de foto's geen uitspraak en
maken ze ons niet wijzer. Des te meer aandacht blijft er over
voor de hoofdrolspeler: de man alleen in zijn houten hut, zijn
sobere woonkamer, zijn schamele gerief. In die goddeloze verlatenheid
vertellen die foto's het verhaal van de eenzaamheid die
niet eens schrijnend is. Op al die koppen ligt een zekere acceptatie
en af en toe een ingehouden glimlach. De kerels weten
kennelijk waarom ze daar zijn en waarom ze daar alleen zijn.
Alles heeft een reden en een doel tenslotte.
Als ik zeg dat er geen vrouw te bekennen is, dan bedoel ik ook
zelfs geen afbeelding van een vrouw. Juist in een omgeving
waarin al deze individuele mannen alleen zijn, verwacht je
foto's aan de muur. En niet van eventueel hun eigen vrouw maar
van pin-ups. Het kale onderkomen van deze Finnen is niet anders
dan de cabine van de vrachtwagenchauffeur op een internationale
route, de hut van de matroos, de slaapzaal van Jan soldaat. Dat
zou je althans verwachten. Maar wat in die vergelijkbare verblijfplaatsen
de illusie in stand houdt, de zinnen streelt en
de fantasie opjaagt, ontbreekt voor het camera-oog in Noord-Finland.
Deze mannen zijn verenkeld tot wachten en stilte. Des
te indrukwekkender is eigenlijk hun eenzaamheid die meer en
meer haar associatie met medelijden verliest naarmate je langer
naar de foto's kijkt. Hetzelfde geduld dat de mannen beoefenen
bevrijdt de kijker van de al te gemakkelijke conclusie van zieligheid.
Als deze mannen iets niet zijn dan is dat zielig, hoe
alleen en van alleman verlaten ze (tijdelijk ?) ook leven.
De Pont, Wilhelminapark 1, Tilburg. De fototentoonstelling
van Esko Mannikko duurt tot 12 januari. Alleen op maandag
gesloten.
|