Antonietta Peeters
Arie Berkulin
Artis
BOA 1
BOA 2
Beelden in Zoersel
Bernd Lohaus
Buitenmaatse grafiek op de grens
Co van Assema
Colin Lowe
De Verbeelding
De geur van hout
De muze als motor
Dick Fluitsma
Eddy Posthuma de Boer
Eelco Brand
Een ander mensbeeld
Emily Boekhout
Esko Mannikko
Felicien Rops
Franka Beijers en Marc Koreman
Geert van de Camp
Gerrit Sol
Gilbert and George
Grafiek
Guido Geelen
Guillaume Bijl
Hans Greep
Hendrik Nicolaas Werkman
Henk Visch
Het gegeven beeld
Jack Poell
Jacomijn den Engelsen
Jan Dibbets
John Koermeling
Jos Boetzkes
Kunst in Rijen
Lidwien Kraakman
Marc Nagtzaam en Eelco Veenman
Marie-Therese Colen
Martha van Meurs
Mattie Schilders
Miek en Harry Vlamings
Nicolas Dings
Noor de Rooy en Piet Vloemans
Opvattingen van schilderkunst
Otto Egberts
PJ Roggeband
Panamarenko
Paul Haentjes
Paul van der Eerden
Petra Boshart
Rosan Bosch
Ru van Rossem
Ruimte in de kunst
Sal Meijer
Sarah Lucas
Shelter
Simon Woudwijk
Soil and ceil
Surrealisme
Theo Kuijpers
Ton Slits
Tony Cragg
VBBKZN
Wat betreft Japan
Willem Adams
Willem de Kooning
Wouter van Riessen
Zomerbeelden
Zomeropstelling
|
Een beeldenpark in eskimovlucht
In 1982 ontwierp de Engelse beeldhouwer Tony Cragg een beeld
van gestapelde, ordinaire betonklinkers dat hij "Waiting for a
park" noemde. Het beeld was allerminst bedoeld voor buiten; in
zekere, letterlijke zin leidde de titel naar een dwaalspoor.
Voor Cragg doet het er niet toe of zijn beelden binnen staan of
buiten. Maar een ding maakte die titel wel duidelijk. De beelden
van Cragg zijn pure beelden die ruimte nodig hebben, en wel
ruimte van menselijke proportie. "Waiting for a park" is een
metafoor voor die behoefte aan ruimte waarin het beeld kan
bestaan, niet spectaculair maar wel duidelijk. Voor even krijgt
de titel ook letterlijk betekenis. Tot 24 november is er in
park Middelheim, het openluchtmuseum voor beeldhouwkunst in
Antwerpen, een selectief overzicht ingericht van Craggs beelden.
Op twee belangrijke uitzonderingen na zijn het allemaal
recente beelden.
De beelden die vragen om een park, hebben tijdelijk ook hun
park gevonden. In het Braem-paviljoen, in de klassieke afdeling
van Middelheim, zijn 7 kleinere beelden tentoongesteld. Aan de
ingang staat heel symbolisch het roestig stalen beeld Manipulations
uit 1991, vijf holle vingers van ongeveer anderhalve
meter hoog. Het is alsof we voor een reus staan die de hand met
de vingers rechtop op de aarde zet. De hand en dus ook reus
ontbreken, de vingers houden zichzelf overeind. Hun rechttoe-rechtaan
vorm maakt dat ze een mutatie zijn van echte vingers
en reageerbuizen. Die doorgaande manipulatie van vormen is het
thema van Craggs beeldhouwkunst en de vingers zijn er de aankondiging
van. Tegelijk nodigt de afwezige hand de kijkers naar
de tentoonstelling. Aan de andere kant van de Middelheimlaan
die het oude en het nieuwe park doorsnijdt, staan en liggen in
de open lucht de grote beelden. Daar zijn ze ook het mooist. De
grasvlakte is (nog) diepgroen, de bomen en struiken die de
grote, afwisselende ruimtes omzomen beginnen aan hun jaarlijkse
verkleuring en daartussen liggen verspreid de beelden van Tony
Cragg. Alsof het in dat mooie, stille herfstpark beelden heeft
geregend. Steeds anders van vorm, steeds anders van kleur,
quasi toevallig neergelegd in de vrije ruimte. De beelden kunnen
zich geen mooier decor wensen.
Tony Cragg is in 1949 in Liverpool geboren, als zoon van een
ingenieur in de luchtvaartindustrie. Na zijn eigen technische
opleiding kreeg hij genoeg van louter wetenschappelijke benadering
van de materie en schreef zich in aan de kunstacademie. Om
te gaan beeldhouwen. Daar groeide hij op met de generatie kunstenaars
die de beeldhouwkunst in Engeland zo grondig zou vernieuwen.
Dat waren kunstenaars als Richard Long, Barry Flanagan
en Richard Deacon. Vernieuwing in Engeland betekende loskomen
van de traditie die gedomineerd werd door Henry Moore en Barbara
Hepworth, de klassieke beeldhouwers van de twintigste
eeuw. Een van de belangrijkste opvattingen waartegen de jonge
generatie te hoop liep was die van de hierarchie in materiaal.
Moore en Hepworth maakten hun beelden in marmer, graniet en
hardsteen terwijl Cragg en de anderen met om het even welk
materiaal wilden werken. Zo maakte Cragg in de jaren '70 nog
gebruik van wat de natuur zelf bood, zelfs van wind en zwaartekracht;
later ging hij werken met afvalmaterialen en plastic.
Een hierarchie in materiaal erkent Cragg niet. Het ene materiaal
is niet meer geschikt voor een beeld dan het andere. Het
gaat hem om het specifieke van het materiaal zelf, om de natuurlijke
kwaliteit en de kunstmatige, menselijke ingreep. Van
welk materiaal een beeld dan gemaakt is, doet er niet toe. Dat
is een les voor wie altijd nog meent dat een beeld pas belangrijk
is als het blinkt en schittert en er vooral als kunst uit
wil zien. Bij Cragg hebben de beelden daarentegen een hoge
graad van vanzelfsprekendheid, zeker als ze in zo'n volmaakte
harmonie met de omgeving leven als in Middelheim het geval is.
Alle beelden die in het park staan en liggen, zijn op mensenmaat.
De meeste zijn niet hoger dan een mens is en hebben een
omvang die met het oog te vatten is, waarbij elke andere positie
van kijken een ander beeld laat zien. Een belangrijk beeld
in zijn oeuvre "Early Form" uit 1993 lijkt vanuit een bepaalde
kant gezien te beginnen als een grote kruik die op zijn zij
ligt. Maar wat een kruik lijkt, gaat naadloos over in een andere
vorm door beweging, vergroting, draaiing van het materiaal
dat kneedbaar als was schijnt. Zo ontstaat een interessante
vervorming die het oog voert van een herkenbaar begin naar een
puur autonome vorm. Het beeld verandert voortdurend maar is wel
heel zuiver. Het heeft van Cragg ook een zichtbare binnenkant
gekregen. Een brede opening loopt over het hele beeld door en
toont de holte binnenin. Voor zover je dat zou kunnen zeggen
van een beeld, is een beeld van Tony Cragg non-figuratief. Een
beeld van hem lijkt op niks, hoe herkenbaar het zich van afstand
ook voordoet. Met de afstand in ruimte die wij als kijker
tot het beeld hebben is iets interessants aan de hand. Van
veraf lokken de beelden die eruit zien als vertrouwde dingen in
een bekende ruimte. Met een aaibare, warme huid. Van dichtbij
is er een zekere ontoegankelijkheid, een geslotenheid die niet
meer uitnodigt om te aaien of te voelen. De huid verhardt zich.
Het beeld "Sunder" is een grote klomp steen waarop het licht
van de herfstzon vrij spel heeft. Een menging van kleurnuances
die een warm grijs oplevert. De klomp hardsteen blijkt door en
door geperforeerd, talloze ronde boorgaten op gelijke afstand
van elkaar. De warme, grijze huid van op afstand is van dichtbij
een gatenkaas, een krachtig menselijk ingrijpen in natuurlijk
materiaal. "Early Form" lijkt van verre van rubber en is
in werkelijkheid van koud, zwart gekleurd metaal. Als je het
beeldenpark in een blik wil vangen, dan neem je dingen waar die
er bij nadere beschouwing anders uitzien. In de waarneming
treedt een zekere vervorming op.
In een catalogustekst van lang geleden vertelt Tony Cragg dat
hij op de kunstacademie ooit iemand hoorde vertellen over een
foto van een groep eskimo's. De eskimo's staan in een kleine
kring en gooien met vereende krachten een van hen zo hoog mogelijk
de lucht in. Het doel van deze inspanning was de eskimo in
een oogopslag meer van zijn eigen wereld te laten zien. De foto
is spoorloos, ook de jonge Tony Cragg kent die alleen maar van
horen zeggen, maar het verhaal leeft voort. Het is een verhaal
met een hoog poetisch gehalte. In die platte, boomloze wereld
in de poolcirkel je totale horizon voor heel even verruimen,
niet door te reizen van A naar B want dat houdt enkel een verandering
maar geen vergroting in, maar door je de lucht in te
laten gooien, dat is een metafoor op zichzelf. Die fysieke
inspanning van zo korte duur moet een geweldige,
zintuiglijke sensatie zijn, maar wel een die de waarneming vervormt.
Als je de dingen, hoe weinig het er ook mogen
zijn, in zo'n korte flits kunt zien, kan dat alleen maar vervormd.
Net als het beeld dat een camera levert die tijdens de
opname een beetje bewogen is. Het zien, weten en waarnemen van
de dingen in hun omgeving is een belangrijk thema in het werk
van Cragg. Het verhaal van de eskimo in vogelvlucht is daarom
een soort parabel voor waar zijn werk onder meer over gaat.
Beeldenpark Middelheim, Middelheimlaan 61, Antwerpen (ten
zuiden van de ringweg rond Antwerpen, afslag Mortsel). De
expositie van de beelden van Tony Cragg duurt tot 25 november
en is alle dagen geopend van 10 tot 5 uur, behalve op
maandag.
|