't Tongerlohuys
Ad van Haandel
Anthony Caro
Arja Hop
Carel Blotkamp
Carel Visser
Carola Popma en Hans Klein Hofmeijer
De Tuin der Verbeelding
De tekening als omweg naar het beeld
Documenta 10
Dominique Ampe
Echtpaar Mols
Eigentijdse kunst uit China
Eigentijdse kunst uit Israel
Eigentijdse kunst uit Uganda
Figuratieve kunst
Galerie Esprit
Georges Vantongerloo
Giuseppe Penone
God in de Nederlandse beeldende kunst
Grafiek aan weerszijden van de grens
Hans Broek
Hans Broek 2
Henk van den Berg
Henri Jacobs
Het vernuft
Hubert Damisch
Jan Fabre
Jan Vanriet
Jan Vosters
Jean-Marc Spaans
John Koermeling
Klaas Gubbels
Korrie Besems
Kunst in 't Kijkhuis
Lebuin d'Haese en Paul Beckers
Loek Grootjans
Lokaal 01
Lokaal 01 - 2
MUHKA
Marcel Maeyer
Marion Lambert
Mark Outjers
Michael Kirkham
NBKS 1
NBKS 2
NBKS 3
NBKS 4
NBKS 5
Norbert Prangenberg en Herbert Hamak
Ossip
Piet Berghs
Rob Scholte
Ronald Zuurmond
Sal Meijer
Sint Joost
Sol Sneltvedt
Tijdloze geheimzinnigheid
Trudy Peeters en Rolf ter Veer
Vincent Mentzel
Vrouwelijke schoonheid
Wide White Space
William Speakman
Wim Delvoye
Yarre Stooker
|
de meester en zijn voorbeeld
Hans Broek (1965) is een opmerkelijk eigentijds schilder wiens werk wortelt in het ideeëngoed van de Renaissance. Hij schildert zijn landschappen vanuit een zuiver rationeel standpunt. Elk doek draagt een idee uit, elk ding heeft een uitgesproken vorm en niets is detail. In zijn tekeningen verwijst hij letterlijk naar de opvattingen van de Renaissance door op een ervan de naam van een voorbeeld, de Nederlandse 16de-eeuwer Hercules Seghers, te vermelden. Een eerbetoon van de talentvolle leerling aan een van zijn meesters. Een half jaar geleden heeft De Pont een mooie expositie ingericht van zes van zijn olieverfschilderijen en een groot aantal tekeningen. In de zomeropstelling is Hans Broek weer present. Reden om een van zijn schilderijen nader in beeld te brengen, een schilderij waarmee bij nader inzien inderdaad iets heel bijzonders aan de hand is.
Wat wil het geval ? De typische, opvallend gestileerde, Toscaanse bomen die aan weerszijden en op een rij staan met de strakke, lege villa aan de Californische kust zijn geen vondst van hemzelf. Hij heeft ze zo niet gezien tijdens zijn verblijf in Californië, hij heeft ze ook niet zelf bedacht. Hij heeft ze wel ooit eerder gezien, maar dan op een schilderij van Leonardo da Vinci. In het Uffizi in Florence hangt een annunciatie van de jonge Da Vinci (hij is ongeveer 20 jaar als hij dit doek schildert). We zien Maria die tijdens het lezen van de heilige schrift gestoord wordt door de engel Gabriël die haar boodschapt dat ze de moeder van God zal worden. Ze zal ontvangen van de Heilige Geest die zich in de gedaante van een duif op het doek van Da Vinci uit de hoge wolken losmaakt. Maria zit op het betegelde bordes van een Italiaans landhuis, een anachronistische Maria neergelaten in de wereld van de renaissancist. Het tafereel neemt ongeveer eenderde van het doek in beslag en wordt in het beeld door een borstwering scherp afgescheiden van de achtergrond. Die achtergrond, een landschap, wordt daardoor een apart schilderij in het schilderij. Maar alles, zowel voorgrond als achtergrond is met grote precisie geschilderd: in wezen is bij Da Vinci alles hoofdzaak. Dus ook dat landschap. Het schilderij van Hans Broek, 524 jaar later gemaakt, lijkt daar niet zo maar op, het is wat de elf bomen aangaat een exacte kopie ! Daarover lijkt geen twijfel houdbaar. De uiterst linker boom is een cipres die door Da Vinci zo geschilderd is dat de strakke vorm van het omgekeerde uitroepteken aan de linker kant door twee weerbarstige takken doorbroken wordt. Precies dezelfde afwijking op precies dezelfde plaats bij Hans Broek. Nog een ander voorbeeld. De vierde boom van links is de meest markante. Hij lijkt met zijn kale stam en het gebladerte in de vorm van losse kragen nog het meest op een elegante gebakschaal met plateaus. Bij Hans Broek is het dezelfde vierde boom met dezelfde opmerkelijke vorm.
Onder welke noemer valt deze omgang met het voorbeeld van een meester ? Imitatie, kopie, plagiaat, ontlening, platvloers jatwerk ? Laat ik om een begin van antwoord te geven, stellen dat Broek een volkomen eigen schilderij heeft gemaakt, in die zin dat het een onbetwistbaar eigen signatuur heeft, een eigen wereld toont die de geest ademt van onze tijd en bovenal een gewoon goed schilderij is. Wat hij met zijn voorbeeld heeft gedaan is eigenlijk heel renaissancistisch. Da Vinci heeft niet anders gedaan. Het annunciatietafereel heeft hij ook niet zelf bedacht, dat is vóór hem honderdduizenden keren geschilderd zoals dat gaat met een icoon. Dat vaste verhaal heeft hij naar de geest van de tijd gekopieerd en ingevoegd in zijn eigen wereld, de tijd van de Renaissance in Italië. Daartoe had hij dat Toscaanse landschap nodig en dat bedacht en schilderde hij zelf. Hans Broek heeft hetzelfde gedaan. Hij heeft het Toscane van Da Vinci gekopieerd en als een beeld losgesneden uit het doek en het vervolgens ingevoegd in zijn eigen tijd, onze wereld dus. Wat zien we namelijk ? Op de opening tussen de eerste twee bomen van rechts, daar waar Da Vinci een havenstad aan de voet van een berg schilderde, daar zien we op het doek van Hans Broek het silhouet van een Amerikaanse doorkijkvilla: strak, groot en leeg, een beeld van de Amerikaanse cultuur. Hij heeft die gekopieerde voorstelling gebruikt om een idee uit te drukken over onze wereld. Dat is een eigen, authentieke mededeling van Hans Broek in de vorm van een goed schilderij.
Da Vinci heeft over die verhouding tussen kunst en realiteit in zijn traktaat over de schilderkunst een even eenvoudige als superieure gedachte geformuleerd. Hij schrijft dat de werken van de natuur beperkt zijn, maar dat de werken die het oog (lees: de geest) aan de hand opdraagt onbeperkt zijn. In zijn opvatting kan de ware kunstenaar niet anders dan de natuur, het bestaande, kopiëren als hij er ook maar in slaagt haar te overtreffen. Wat Hans Broek heeft gedaan met zijn voorbeeld is geen zaak van lege imitatie of erger plagiaat maar van kopie, dienend om een dieperliggend idee uit te drukken. Op de manier van de renaissancist.
De zomeropstelling in De Pont, Wilhelminapark, Tilburg, duurt tot 28 september. Alleen op maandag gesloten.
|