't Tongerlohuys
Ad van Haandel
Anthony Caro
Arja Hop
Carel Blotkamp
Carel Visser
Carola Popma en Hans Klein Hofmeijer
De Tuin der Verbeelding
De tekening als omweg naar het beeld
Documenta 10
Dominique Ampe
Echtpaar Mols
Eigentijdse kunst uit China
Eigentijdse kunst uit Israel
Eigentijdse kunst uit Uganda
Figuratieve kunst
Galerie Esprit
Georges Vantongerloo
Giuseppe Penone
God in de Nederlandse beeldende kunst
Grafiek aan weerszijden van de grens
Hans Broek
Hans Broek 2
Henk van den Berg
Henri Jacobs
Het vernuft
Hubert Damisch
Jan Fabre
Jan Vanriet
Jan Vosters
Jean-Marc Spaans
John Koermeling
Klaas Gubbels
Korrie Besems
Kunst in 't Kijkhuis
Lebuin d'Haese en Paul Beckers
Loek Grootjans
Lokaal 01
Lokaal 01 - 2
MUHKA
Marcel Maeyer
Marion Lambert
Mark Outjers
Michael Kirkham
NBKS 1
NBKS 2
NBKS 3
NBKS 4
NBKS 5
Norbert Prangenberg en Herbert Hamak
Ossip
Piet Berghs
Rob Scholte
Ronald Zuurmond
Sal Meijer
Sint Joost
Sol Sneltvedt
Tijdloze geheimzinnigheid
Trudy Peeters en Rolf ter Veer
Vincent Mentzel
Vrouwelijke schoonheid
Wide White Space
William Speakman
Wim Delvoye
Yarre Stooker
|
Schilderen in tijd en ruimte
Loek Grootjans behoort tot de beeldende kunstenaars die uiterst nauwgezet en streng een samenhangend oeuvre bij elkaar schilderen, tekenen en monteren. Bij wie het ene werk ingrijpt in het andere, bij wie alles op zijn plaats valt op het moment dat de dingen in een zichtbaar verband getoond worden. Met wat overdrijving zou je mogen zeggen dat een werk van hem op zichzelf niet begrepen kan worden. Althans niet in zijn eentje bij machte is de beschouwer naar de betekenis te voeren die de dingen in samenhang wel hebben. Een tentoonstelling van hem is dan ook geen presentatie van een aantal losse schilderijen of tekeningen, de tentoonstelling is zelf een groot samenhangend werk. Op de manier zoals hij de ruimtes van galerie Van den Berge in Goes nu heeft ingericht, met zes lange, smalle schilderijen en vijf kleine en 63 aquarellen.
De ruimtes zijn keurig ingedeeld. Er is een zaal met schilderijen, er is een andere zaal waar de 63 aquarellen in rijen van drie de wanden vullen. Een kabinet noemt hij dat zelf. Er is niet alleen maar onderscheid naar techniek of formaat, er is vooral een opvallend verschil in de manier waarop de kijker voelbaar betrokken wordt bij het werk. De schilderijen presenteren zich in aanzet als moeilijk toegankelijk. Ze zijn heel erg in zich zelf gekeerd en geven hun beeld heel langzaam prijs. Ze vragen tijd en aandacht. Door hun vorm ( langwerpig en smal, een fries eigenlijk), door de manier waarop ze aan de muur hangen (als twee, af en toe onderbroken banen) en door de stilte van het beeld voel je dat hier iets aan de hand is, zonder meteen te kunnen duiden wat. In ieder geval doen ze een uitspraak over ruimte en door geconcentreerd te kijken krijg je ook langzaam maar zeker vat op het beeld. Ze vragen nadrukkelijk tijd. Het lijkt erop dat Grootjans heel bewust zo’n vertraging in tijd heeft ingebouwd. Als om een te snelle waarneming en dus een te vluchtig beeld te vermijden. Wat er uiteindelijk te zien is, heeft alles te maken met overwogen en nauwkeurige verkenningen in waarneming. Wat is een kijker in staat waar te nemen vanuit een bepaalde positie en binnen een bepaald formaat ? Kijken is altijd gebonden aan plaats en tijd; dat lijkt het idee te zijn dat Grootjans hier zichtbaar wil maken. Dat is een uitgesproken rationele benadering, een concept van de werkelijkheid, maar de vorm waarin hij die mededeling doet is die van het schilderij. Een uitgesproken fysiek middel. Wat zien we ? Bovenaan een doek gelijkmatig in roodbruin geschilderd. Onder de oppervlakte worden vijf donkere vlekken zichtbaar die nauwelijks contour hebben. Het zijn en blijven schimmen die er net wel en net niet zijn. Schimmen op ons netvlies. Daaronder een geschilderd fragment van de wand uit het atelier. Een dikke laag witte muurverf die niet helemaal in staat om de oudere sporen helemaal te laten verdwijnen. In dat heden blijft altijd een verleden zichtbaar. Zo is ook de wand van zijn atelier, een honderd jaar oud gebouw aan het begin van de Oranjeboomstraat in Breda. Sporen van die ruimte vinden we ook terug op de zijkanten van zijn schilderijen. De sporen van al de pigmenten die hij op de atelierwanden heeft kunnen vinden heeft hij onderzocht en teruggebracht op de zijkanten van zijn doeken.
Op verschillende van zijn witte schilderijen zijn teksten in lichtgrijs zichtbaar. Op een ervan staat 'Position' en dat doek hangt boven een even lang en smal doek dat bestaat uit witte en groene vlakken, om en om. De witte vlakken blijven even wit, de groene verschuiven van licht naar donker groen. De 'position' is die van de kijker die zich afvraagt hoe geconcentreerd een kleur in duisternis waarneembaar is. Om een antwoord op die vraag te vinden, heeft Loek Grootjans in 1987 een maand lang doorgebracht in duisternis om te kunnen experimenteren met de waarneming van kleur. Een van zijn bevindingen was dat op een formaat van 30 bij 40 centimeter een kleur voor onze waarneming de grootste intensiteit heeft. De vijf groene vlakken hebben precies ook dat formaat.
Schilderen is voor Grootjans ook een daad van meten, indelen, inventariseren, positie bepalen. Wat meetbaar is, lijkt in ieder geval geen raadsel meer. En ook dat is betrekkelijk. Op een van zijn doeken citeert hij de Franse schrijver Georges Perec: 'Ils croyaient imaginer le bonheur.' Dat lijkt een aardige relativering van wat we kunnen nastreven met onze weetlust. 'Zij meenden een voorstelling te hebben van wat geluk is', en wellicht is wat wij denken inderdaad een vergissing en valt geluk helemaal niet te formuleren. Zo beperkt is ook de schilderkunst. Wat de kunstenaar doet is de dingen dichtbij brengen, de kijker met een schilderij confronteren dat hem naar binnen zuigt. Te dichtbij om je nog louter behaaglijk te kunnen voelen. En tegelijk weet je dat het over iets belangrijks gaat, ook al laten de woorden zich daar niet zo gemakkelijk bij vinden. De aquarellen zijn evenmin uit op ‘t behaaglijke. Ze geven zich weliswaar veel soepeler over aan de kijker, ze communiceren veel gemakkelijker dan de schilderijen. De 63 aquarellen hebben een sterke innerlijke samenhang al lijken ze over volkomen verschillende dingen te gaan. Ze zijn een mooi visueel verslag van wat de kunstenaar aan beelden bezighoudt. Ze zijn een beeldenboekhouding in willekeurige volgorde. Ook hier geldt: wat zich in ruimte en tijd manifesteert, wat denkbaar en grijpbaar is, is een prooi voor het oog van de beeldend kunstenaar. Dat zijn niet noodzakelijkerwijs de dingen die wij het gemakkelijkst waarnemen. Loek Grootjans schildert voor wie de tijd wil nemen.
Galerie Van den Berge, Wijngaardstraat 3, Goes. De tentoonstelling duurt tot 9 november en is van donderdag t/m zaterdag open van 1 tot 5 uur en op afspraak (0113-250499).
|